Lễ lên đèn, tục lệ cưới hỏi bất hủ của người Nam Bộ

Lễ lên đèn là một trong những nghi lễ cưới hỏi bất hủ và quan trọng nhất của người miền Nam. Ở miền Nam, bất kỳ đám cưới nào cũng phải thực hiện nghi thức lên đèn

Lễ lên đèn là gì?

Lễ lên đèn còn có một tên gọi khác là lễ thượng đăng. Đây là một trong những nghi lễ đám cưới quan trọng nhất của người Nam Bộ. Theo phong tục thì nhà trai sẽ mang sang nhà gái một cặp đèn cầy long phụng trong ngày rước dâu. Cặp đèn cầy này thường có màu đỏ, có kích thước rất to và trùng với chân đèn bên phía nhà gái. Thân 2 ngọn đèn cầy này có khắc hình long phụng uốn quanh cây đèn.

Khi giờ lành đã điểm, người đại diện bên nhà gái sẽ tuyên bố làm lễ lên đèn. Người này sẽ thắp sáng 2 ngọn đèn cầy này. Sau khi được thắp sáng, ngọn đèn có khắc hình long được trao cho chú rể và ngọn đèn khắc hình phụng được trao cho cô dâu.

Cô dâu, chú rể sẽ cùng thực hiện nghi thức bái lại bàn thờ gia tiên. Sau đó chính thức cắm 2 ngọn đèn cầy lên chân đèn được đặt sẵn trên bàn thờ. Trong suốt quá trình diễn ra lễ cưới thì 2 ngọn đèn này sẽ được thắp sáng liên tục. Có một số nơi sẽ tắt ngọn đèn khi lễ kết thúc, cũng có một số nơi để đèn cháy cho đến khi hết ngọn nến mới thôi.

Ngoài miền Nam thì một số địa phương của miền Trung nước ta cũng thực hiện lễ lên đèn trong đám cưới của họ.

Nguồn góc của lễ lên đèn

Phong tục lên đèn trong đám cưới đã được truyền từ đời này sang đời khác nên rất khó xác định được lễ lên đèn bắt đầu có từ lúc nào. Tuy nhiên, nghi lễ này đã gắn bó mật thiết với đám cưới của người Miền Nam từ bao đời qua.

Được biết đây là phong tục rất lâu đời và nó được lưu truyền qua nhiều thế hệ của người miền Nam. Cụ thể là từ thời kỳ người Miền Nam còn cử hành đủ lục lễ trong Cưới Hỏi thì người ta đã cử hành nghi thức lên đèn trong lễ cưới. Lục lễ trong cưới hỏi của người miền Nam thời đó bao gồm:

     – Lễ Giáp Lời (hay còn gọi Lễ Dạm Ngỏ hay Đám Giáp Lời)
     – Lễ Thông Gia,
     – Lễ Cầu Thân
     – Lễ Đám Hỏi (hay còn gọi là Lễ Đính Hôn hay lễ hỏi)
     – Lễ Cưới.
     – Lễ Phản Bái.

Vào thời đó, người Miền Nam muốn chuẩn bị cho Đám Hỏi thì không thể thiếu nghi thức Lễ Lên Đèn. Cho đến hiện nay, người Miền Nam chỉ còn giữ lại 03 nghi lễ Cưới Hỏi chính giống như phong tục chung của cả nước là lễ Dạm Ngỏ, Lễ Hỏi và Lễ cưới. Theo đó, nghi thức lên đèn sẽ được thực hiện trong lễ hỏi hoặc lễ cưới của họ.

Ý nghĩa của lễ lên đèn

Lễ lên đèn vốn dĩ chứa đựng trong mình rất nhiều ý nghĩa nhân văn khác nhau được ông cha ta đúc kết từ rất lâu đời. Lễ lên đèn là dịp, là cơ hội để đôi tân lang tân nương chính thức xin phép ông bà tổ tiên ủng hộ cho tình yêu đôi lứa, kết duyên vợ chồng và từ nay sẽ bước vào cuộc sống hôn nhân.

Lễ lên đèn còn nhằm thể hiện tình cảm hiếu kính, biết ơn của con cháu đối với tổ tiên, ông bà và cha mẹ đã sinh thành, dưỡng dục và “dựng chồng gả vợ” khi con cháu lớn khôn. Ngọn lửa đèn cầy giống như ngọn lửa của sự biết ơn, của lời tuyên bố về một cuộc sống hôn nhân hạnh phúc sắp đến.

Trong tình cảm vợ chồng, lễ lên đèn còn như lời nhắc nhở với đôi tân lang tân nương nhìn thấy được tầm quan trọng của hôn nhân. Cuộc sống sau này phải giống như hai đôi đèn với ngọn lửa cháy sáng rực, cùng nhau song hành, cùng nhau bước qua mọi khó khăn thử thách và luôn có trách nhiệm đối với nhau.

Dân gian ta còn có quan niệm về nghi thức lễ lên đèn, nếu đèn tắt trong quá trình thực hiện nghi lễ sẽ là điềm xấu, điềm không lành nên người ta thường tắt hết máy quạt, đóng cửa sổ khi làm lễ. Mặt khác, nếu đôi đèn cháy bên cao bên thấp thì dự đoán cô dâu trong tương lai sẽ “lấn át” chồng. Tuy nhiên, đây chỉ là quan niệm dân gian, chưa có một minh chứng cụ thể hay một nghiên cứu khoa học nào xác mình việc này. Việc cuộc sống gia đình do ai nắm “cốt cán” còn phụ thuộc vào tính cách, quan điểm và sự bàn bạc của cả hai.

Đèn cầy đám cưới là hình ảnh thân thuộc đối với người miền Nam nói riêng và người dân cả nước nói chung. Để có được cuộc sống hôn nhân hạnh phúc, êm ấm và tràn đầy tiếng cười, đòi hỏi cô dâu chú rể phải luôn biết yêu thương, nhường nhịn, có trách nhiệm và bao dung lẫn nhau.

Khi nhà trai đến nhà gái rước dâu, trong lễ vật dâng lên tổ tiên không thể thiếu đôi đèn cầy đám cưới. Đây được xem là lễ vật rất quan trọng, là nét riêng biệt của những đám cưới ở Nam Bộ so với các vùng miền còn lại bởi người miền Nam cho rằng, lửa tượng cho cuộc sống gia đình được êm ấm, bình yên và hạnh phúc. Nghĩa là vợ chồng yêu thương nhau cũng giống như “giữ lửa trong gia đình” luôn được tồn tại và kéo dài mãi với thời gian.

Cử hành lễ lên đèn

Lễ lên đèn là nghi lễ truyền thống của người miền Nam và được truyền lại từ bao đời nay, không biết nghi lễ này có nguồn gốc từ đâu, vì sao lại có phong tục lên đèn trong ngày cưới.

Nhưng nghi lễ này thật sự là  một nghi lễ rất quan trọng trong đám cưới của các cặp đôi của miền Nam. Nó là bước khởi đầu, là nền móng cho sự gắn kết và yêu thương lẫn nhau của cuộc sống vợ chồng sau này. Một số tỉnh miền Trung cũng có thực hiện nghi lễ lên đèn một cách rất trang trọng và nghiêm túc.

Theo phong tục, trong ngày rước dâu, gia đình nhà trai mang sính lễ cưới sang gia đình nhà gái. Trong số các sính lễ cưới, ngoài trầu cau, trái cây, trang sức, rượu trà, bánh kẹo thì còn có một đôi đèn cầy đám cưới.

Đôi đèn cầy này có kích thước khá to, màu đỏ tươi và được khắc hình rồng phượng trên thân đèn. Đây chính là đôi đèn cầy cưới để cử hành nghi thức lên đèn trong phong tục cưới hỏi của người Nam Bộ. Khi giờ lành đã điểm, người chủ hôn của phía nhà gái sẽ khui bao và lấy 2 ngọn đèn ra, chính thức tuyên bố thực hiện lễ lên đèn cho đám cưới.

Người chủ hôn sẽ thắp sáng 2 cây đèn cây long phụng từ ngọn lửa của cây đèn dầu đặt trên bàn thờ tổ tiên. Đây được xem như là lửa hương hỏa. Ngọn lửa đèn cây khi đốt phải đảm bảo sao cho thật đồng đều và ngang bằng với nhau. Nếu một trong hai cây cháy yếu thì phải nghiêng tim lại cho lửa cháy mạnh trở lại.

Hai ngọn đèn đã cháy sẽ được từ từ đưa sát vào nhau trên tay người chủ hôn, vì hai tay người chủ hôn sẽ áp vào nhau để khấn vái trước bàn thờ tổ tiên. Khi ngọn lửa đã cháy đều trên hai ngọn đèn thì người chủ hôn từ từ giang cánh tay ra và trao đèn cho cô dâu, chú rể. Cô dâu và chú rể mỗi người nhận một ngọn đèn cầy và cắm nó vào chân đèn được đặt sẵn trên bàn thờ.

Trong lúc thực hiện nghi thức lên đèn, những người tham dự lễ cưới đều im lặng để cảm nhận không khí trang nghiêm và thiêng liêng của nghi lễ. Chính ngọn lựa đang cháy rực trên ngọn đèn đại diện cho sự sống, cho niềm lạc quan của cuộc sống. Ngọn lửa trở thành cầu nối giữa quá khứ giữa tổ tiên với cuộc sống hiện tại.

Vùng Nam Bộ của nước ta khá rộng lớn, tùy theo phong tục của từng vùng mà nghi thức lên đèn cũng sẽ có một số sự khác nhau nhất định. Nhưng nhìn chung đều được cử hành với những nghi thức chính như thế.

Lễ lên đèn được cửa hành tại đâu?

Lễ lên đèn đa phần được thực hiện tại gia đình bên nhà gái. Nhà trai sẽ mang sính lễ cưới cùng với cặp đèn long phụng sang bên nhà gái trong lễ hỏi hoặc lễ cưới. Đại diện bên nhà gái sẽ tiến hành lễ lên đèn trên bàn thờ gia tiên của bên nhà gái.

Tuy nhiên, có một số nơi và một số gia đình cử hành cả lễ lên đèn ở bên nhà gái lẫn ở bên nhà trai. Mặc dù vậy, phong tục lên đèn bên nhà gái là phong tục bắt buộc phải có trong đám cưới của người Nam Bộ.

Ai là người cử hành lễ lên đèn

Đại diện bên nhà gái và cô dâu, chú rể chính là những người trực tiếp cử hành lễ lên đèn trên bàn thờ gia tiên của bên nhà gái. Người đại diện tuyên bố bắt đầu nghi thức lên đèn, người này cũng là người châm lửa cho 2 ngọn đèn cầy long phụng trước khi giao nó lại cho cô dâu và chú rể.

Chú rể sẽ nhận ngọn đèn mang hình con rồng, còn cô dâu sẽ nhận ngọn đèn mang hình con phụng. Sau khi đèn được cháy đều và ngang bằng nhau. Cô dâu, chú rể sẽ cắm ngọn đèn lên trên chân đèn được đặt sẵn trên bàn thờ tổ tiên của nhà gái.

Tại sao phải cử hành nghi thức lên đèn trong đám cưới của người miền Nam

Như đã đề cập bên trên thì nghi thức lên đèn là nghi thức kết nối giữa quá khứ với đương thời, giữa tổ tiên với hiện tại. Người ta sử dụng ngọn lửa hương hỏa để thắp sáng 2 ngọn đèn long phụng như là một lời thông cáo đến các vị tổ tiên về lễ cưới của con cháu trong nhà.

Lửa trên hai ngọn đèn chính là ngọn lửa đã gắn bó với cuộc sống văn hóa tinh thần của người miền Nam trong suốt bao đời qua. Ngọn lửa không chỉ để thắp sáng mà còn được làm chín thức ăn, sưởi ấm và trở thành vũ khí để xua đuổi thú dữ, tà ma trong đời sống thời xưa. Lửa cũng là công cụ đưa con người trở về với thiên nhiên khi mất đi. Chính vì thế, ngọn lửa luôn hiện diện trong những sự kiện quan trọng trong đời sống của người Nam Bộ. Đối với sự kiện cưới hỏi thì ngọn lửa sẽ hiện diện trên 2 ngọn đèn long phụng được thắp cháy rực trên bàn thờ tổ tiên. Nó như là một ngọn đèn soi lối và kính mời các vị tổ tiên về chứng kiến và chia vui với gia đình trong ngày cưới của con cháu.

Trong tình cảm vợ chồng, lễ lên đèn còn như lời nhắc nhở với đôi tân lang tân nương nhìn thấy được tầm quan trọng của hôn nhân. Cuộc sống sau này phải giống như hai đôi đèn với ngọn lửa cháy sáng rực, cùng nhau song hành, cùng nhau bước qua mọi khó khăn thử thách và luôn có trách nhiệm đối với nhau.

Nghi thức lên đèn được cử hành khi nào?

Tùy theo cách thức tổ chức đám cưới của mỗi gia đình mà lễ lên đèn có thể được cử hành trong lễ cưới hoặc lễ hỏi. Nếu lễ cưới và lễ hỏi được cử hành chung 1 ngày thì nghi thức lên đèn sẽ được cử hành trong ngày cưới luôn.

Còn nếu như lễ hỏi được tổ chức trước, lễ cưới tổ chức sau thì nghi thức lên đèn sẽ được thực hiện trong lễ hỏi.

Những điều cần lưu ý khi thực hiện nghi thức lên đèn trong đám cưới

Khi thực hiện nghi lễ lên đèn trong ngày cưới cần lưu ý không nên để đèn tắt trong quá trình thực hiện nghi lễ. Người xưa cho rằng nếu đèn bị tắt sẽ mang lại sự xui xẻo cho hôn nhân của cô dâu và chú rể. Chính vì vậy, khi thực hiện nghi thức lên đèn, người ta thường hay tắt hết quạt máy, đóng cửa sổ lại để tránh gió làm cho đèn bị tắt.

Ngoài ra, khi lên đèn cần phải thắp đều 2 ngọn cháy đều nhau. Người xưa cho rằng nếu như đèn cháy bên cao bên thấp thì cô dâu tương lai sẽ lấn át chồng.

Lễ lên đèn là hình ảnh rất quen thuộc trong đám cưới của người Nam Bộ. Phong tục này đã gắn bó với người miền Nam khá lâu và hiện nay vẫn được người dân duy trì và cử hành trong các lễ cưới hỏi. Nói theo một cách khách quan thì đây là một trong những phong tục đẹp và mang ý nghĩa thiêng liêng nên tiếp tục được gìn giữ và cử hành trong hiện tại và tương lai.

>>> Xem thêm: 9 cách tiết kiệm chi phí khi thuê xe hoa

>>> Xem thêm: Muốn có tiền cưới vợ, phải tuyệt đối tránh xa 2 nơi này